2024-03-28T13:59:07Zhttp://dspace.ucuenca.edu.ec/oai/requestoai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201482020-08-03T19:05:47Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Elaboración de materiales didácticos para la enseñanza de las vocales shuar a los niños de segundo año de educación general básica
Chiriap Tseremp, Mariana de Jesús
Cunduri Cunduri, María Rosa
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Enseñanza
Aprendizaje
Lingüística
Infancia
Nacionalidad Shuar
Juú takat najanamuka juni nekamuiti, chichau ainiana aujai takat najankar uchi jimiara uwi pujuinia imiatrusa jintiatin; ju najanmaka unuimiatainiam takat najanamu imiatrus atsa asamtai, junaka mashi nekachmaiti tusanka tashujai nii aka irunui, tumasha juni isar najanamuiti nu najanamujai shuar chichamnum nínki chichuajai imiatrus isar aujtan yupichu jintiamu nekawarat , chichaman chichau wenenmanian ,chichau esarman nuya chchau nujínmanian, chichaman chichaktinian yupichu unuimiararat tusar najanamuiti.Ni atairi aarar . Imiatkin najanamu iniaktusar, nuna isar uchi jintiam, antukar, chichakar, aujsar nuya aarar yupits unuimiararat niniurin tusar najanamuiti.
Takat najankamu shuar chichama chichatai iimtintri utuakmanum uchi takat jintiatin aintiuk akankamujai tarimiat aents niniuriniak nekak unuimiatainiam nu takat jintiatniujai juni nakarmaiti: juarkur nékamu, najankur nékamu, enentaimsa nékamu, nekamu aujmatma. Tarimiat uchi niniuriniak neka, jintiam chichau ainiana nuna takat najankamujai unimiatainiam unuikiartin jintiak itiurchatan waintsuk yupichu jintiawarat tusa iniakmajai.
2014-08-22T18:07:32Z
2014-08-22T18:07:32Z
2014-08-22T18:07:32Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20148
spa
jiv
TIB;175
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201302020-08-03T19:05:48Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
La formación docente y su incidencia en los problemas de aprendizaje de los niños y niñas achuar del Cecib Kamijiu de las unidades 11 al 54 ( 2do al 7mo año de egb)
Piruch Pininkias, Naekat Gonzalo
Sumpa Kashijint, Ankuash Alberto
Shiguango Yumbo, Claudio Patricio
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Docencia
Aprendizaje
Enseñanza
Parroquia Huasaga
Cantón Taisha
Provincia de Morona Santiago
Ekuaturnum unuimiatka amuamu musachnum jismaka nukap yapajniaki weawai, kirak umiti papiji, yamaram chicham ekuaturnum jinkia wea aujai, turau asa penker uchi unuiniartin nuya jintiatin nekakir wetinnum yainmaji, tura aintsarik nekaska tua uchi uyumamu iruna un timiatrusar nekar penker jintiatin ainias weawai. Ju nekapmamuka yainkratui warinkish taamamti ayatrukir wetin, tuwait nekas unuikiartinniu takatrisha, turau asamti unuikiartinka ju chichaman nekau atiniuiti warukamtia uchirisha unuimiatsu, wari itiurchatna takaka tuyampa nusha winia nuna mash jis namkemas jintiatniuiti. Chikich chicham tee penkeraiti jusha nekaska unuikiartin iruna au penker nekawartin ainiawai tarimiat aints unuimiati jintitiniam wari tawa nuna, nuna nekaki weak penker unuikiartin nepetkachmin atatui.
Ju takat najankur chicham inintrusar najanmuka yaimkatatui uchi unuimian ainia nuna mash ankantan takusarat tusa, ni nekatirin mash unuimiakiar ukunam penker pujustiniun nekawarat tusa, unuikiartin ainia auka aya jintiatnuin wakerukchamin ainiawai nekatniuiti warinmak jeatsu tura nunasha itiura ejetuktata nuna, ni pujamurin, ni nekamurin tu iruntramunma pachitka nuna mash nekau atiniuiti.
2014-08-22T15:38:32Z
2014-08-22T15:38:32Z
2014-08-22T15:38:32Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20130
spa
acu
TIB;158
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201242020-08-03T19:05:48Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Transmisión del conocimiento ancestral de la madre hacia las hijas
Mantu Sumpinanch, Awarmas Cecilia
Mantu Sumpinanch, Sanchiu Elsa
Tunki Timias, Antun Gustavo
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Nacionalidad Achuar
Conocimiento
Cultura
Tradición
Ii juunt unuimiati unuimiarar amua asar, takat najana ukuktiasar yamai Achuarti itiur matsataj nujai metek inintimsar iisha achuar nuwa asar penker inintimmiaujai, yaunchuik nukuach nawantri itiura jintinkiara tsakatmin armia nuu inintimsar, yamaikia nawant tsakainiaksha niniuri kajinmatkiar tsakainiamti, iiniu kajinmatkimiu aink tusar najanar ukuaji.Yama nankamtikkia achuartisha tuyan tawitiaj, yaunchuksha warukukiaj nú mash inintimsar, aujmatsar najanamuiti, aintsarik, ii pujutiri nekar nuya achuar matsamin armiana timiatrusrikiash matsatiniaj, nú inintikiash takuiniaj nusha aarmauwiti.
Emki weakur nekas ii iwiakmau amusuka nuwaiti, nuwa atsamtikia pamparmau ayaj atsumniuwaiti, tumau asa ii nukurinkia nukap takatan najanniuiti, nawantri unuiniawai, itiura ukunam aishmankun wainkiasha jistiniut, nijiamanchsukartustiniun, yurumkan awitniuit, aja takastiniunnuna, tura uchirin wainkatniuana nuna.Yamaiya juinkia nuwa nuna nekatsuk nawant wajasar, aishmankun niniumkar, kajernaikini wajasar warik ajapnaiyawar pase matsatuwenawai, nú inintimsar itiurak nuwach ainiu ininti enketawaraintiaj tusar juka najanji. Nankamichuiti iniu takatri.
Yaunchuka inia nukurinkia, ajanam wekas, aishrin tamaum , emtainium wee, mash aishri tamaun amik, nii jenka shiram puju armiayi, tura yamaikia nuna nekainiatsui, yamaiya juinkia, nuwach apari, nukuri tamaun antiniatsui tura aminiatsui, warik uchichik aishmankun niniuminiawai, nui aishrin penker wainiainiatsui, tura anentruatniun, nupa takastiniun, nijiamanch suruktiniun, atashun wainkiatniun nuya achuar nuwan najantairi ainia nuna nekachu tsakainiawai. Apar nuya nukur achuar yanchuik jintin armia nuniska jintiniatsui, ayatik uchisha nii wakeramujai pujusar jintintiachmau tsakainiawai, ju papi najanar ikiuaji atum aujsarum penkeri jisrum nekataram.
2014-08-22T13:19:19Z
2014-08-22T13:19:19Z
2014-08-22T13:19:19Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20124
eng
acu
TIB;155
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201342020-08-03T19:05:49Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Extinción de especies nativas en la comunidad San Luis Inimkis
Jimpikit Juank, Luis Antonio
Tsukanká Chinkiás, Chumpí Aníbal
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Etnobotánica
Medio ambiente
Ecología
Ecosistema
Comunidad Shuar San Luis de Inimkis
Cantón Morona
Provincia de Morona Santiago
Ju takatka winia nunkarui Inimkis, yajasma irunu, kampunniunam, kajín menkainiana: numi, namak, yajasma muntsu, chinki, tsenkem. Ju iwikainia itiur kajinia, itiur kampumniun emesmekar iwiakun irunun mainia nu imiatrusar nekar aarmaiti. Tura nunka tseasmakai, iwiaku irunun itiurchat amajsar miania nu itiurkarik, chicham jintira, aents penker jintiawaij tusar unsha jintiamuiti. Yamaiya juinkia, papi aarma, kampuntin emestsuk, takakmasar yurumawarat tusar jintia armaiti. Tura aentsan nunka tepekmanun, tura ii Nunken Ecuador, kampunniun emesmainia nusha nekar aarar jintiamuiti.
Yajasma ii nunké matsamin, nunka tseasmakmatai, Entsa tseasmakmatai, kajinia auka, ii aentsuk amitmainiawai, iturara nusha, auka, kampunniunan numi irunum ajainiak, tura aentsank takakmainiak, waakan ipianpainiak, tseasan ukatainiak, tura nunisan, entsasha namakan matsatuncha, init ipiatainiak, tura nunisank, tseasan upujtusar namakan juiniak, ashi itiurchat amajainiawai. Aitki wenak numi iirunu ajamu asa yajásam yurumtai, atsawai, kampuntin kuntus juawai, tura yajásma kajiniawai. Tura yajásma penka mekárarush írunui, tura menkaratin ajásuch, nusha awai, aents ti penke netse ajásji, aya kuitiak enetaimtaji, tura ukunam urukata, ii ayashin sunkumakir weaji nuka nekátsji, penke atak penke jakur shintiartai tusan tajai. Yamaiya juinkia, penker esetrar, kampunniusha, iistai, ajakrisha aratai, iwiaku penker iistai tajai.
ii nunkenka , tii shirmaiti, tura ishichik yutuk, etsantar ajawiti, tuma asamtai yajasma tii irunniuiti, ashi numi, shirmach, naintcha, yajasmasha , chinkisha shiram aremramu imiatrus iirunui, entsa tii penker saar, tura yajasmash, uchich ainiana ausha tii nukap iiruinui, tura nusha, nunka emesnakui, yaitmataik kajinki wenawai. Tura nu warik kampuntin ayampruktai chichá, antrar pujaji, tuma asamtai wi papi aarma emtikiatai, itiura penker takakmasar, nunka tepaku, kampuntin emestsuk, kuit wainkiar yurumatniun un imiatrusar arman peekjai.
2014-08-22T16:17:38Z
2014-08-22T16:17:38Z
2014-08-22T16:17:38Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20134
spa
jiv
TIB;170
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201192020-08-03T19:05:50Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Plantas medicinales y su utilidad en el tratamiento de la diarrea en la comunidad Shuin Mamus
Tsamaraint Santiak, Yu Mario
Tsamaraint Tukup, Shaank Ilda
Shiki Yankur, Leopoldo Siro
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Medicina tradicional
Planta medicinal
Comunidad Shuin Mamus
Provincia de Pastaza
Ju takat inintrusmau: “Tsuak nupa tsuamati ijia sunkur irutkamu shuin Mamus”, paan najankiar wearat tsuak nupa ijianam tsuamati achuara nekatirin kajinmatsuk .Nuna unuimiatran jisan amuakun:Irutkamu Shuin Mamus, nekamuiti 26 tsuaknupa tsuamatai ijia sunkurnum nuya ijia sunkur nekamuiti itiur achikratnuit, itiur nankaminiuit, itiur nekapmamtin, itiura tsuatin, uchi nuya juun.tsuamati kanarmauri ijia sunkurnau,jutiksar umuchiniawai tsuaratratniun nekau unuimiatrau kakarman takakui tsuartiniun utsumrukaru ii juntrin nekatirin ,tuke najankiar wininiawai chikichnium. Nunisan shirmaiti takustin ii tsuamati nekasanu inia pujutirin paant juamtikiatin. Tsuamati ijianu tsuak nupa yamai ii pujajina jui. Unisan amuamunam tsuamatai penke nekasainti, nunisan shirmaiti ii apari takusarat ni najantirin nekati yaunchuyan, paant awasartiniuiti pujutirin.Ju unuimiatmauka umikji jeatin ininti apujsamu takat juarkur, aintsak kirakmamu juawai inintrusmau, yamaikia iniu nekatiri aya chichasar tamauka atsawai.
2014-08-22T12:18:17Z
2014-08-22T12:18:17Z
2014-08-22T12:18:17Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20119
spa
acu
TIB;153
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201262020-08-03T19:05:50Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Formas de la administración de la justicia achuar en la Comunidad Yankunts
Tiwiram Rumpik, Etsa Humberto
Jimpikit Waar, Jorge Marcos
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Costumbres
Cultura
Justicia
Comunidad Yankunts
Provincia de Pastaza
Constitucion Ecuatoriana
Achuar iruntramuka túke auyayi pujawai amazonía nunkanam Ekuaturnum, nunké tesarnaiyawai juunt yaakat Ekuatur – Piruanjai, Achuarka mankartin ainiawai, Achuarka yanchuikia yaa aents iruntraujaish chichás pujúchu armiayi nunken surimin ásar. Yanchuikia yajainkish chichás pujúchu asar Achuarka aya mesetnak pujurin iruniuyayi, nunkan wekatukni wajau armiayi eamkar yurumatniun eatminiak, ikiamnum pujuarmiayi, uchirincha unuininiaksha iniaktusar unuinin armiayi, nuu unuimiatnaka níi nékamurijai aintsan níi juuntri nekátiriji jintintin armiayi uchirincha, Achuarti nunkenka penké juuntaiti inintimsamu wankarmari 784.000 imianu ajan tákakui, ikiamrish emestukchamuiti pasé najanachmauwiti, achuarka penké kuitriniuiti níi nunkéjai, ikiamrijai, nuyá níi pujutirijai, sunkurmakchau ainiawai shiram mayain mayátu ásar, aintsan Achuarka takuiniawai níi umimtiknaitirincha chichasrik jintiamun kirákmachmaun, nuu nekatinkia juunt pujuiniau chichasarank jintinkiar jintinkiar winiaru ainiawai uchi ukúnam wininiauncha. Nuyá musach 1960 nui yáma iruntan juarkiaru ainiawai irutkamun yamá urainiak, irutkamu uram yachuik pujutinka jumchik yapajiauwiti núnaka yaimkaru ainiawai arutman inintimtin ainiau P. Luis Cassiragui nuyá P. Luis Bolla. Juu arutman inintimtin yanchuikia achuarka mesetan pujurin ainiaun núkap yainkiaruiti, arutman chichamen jintinkiar wenak, aintsan, unuimiatnash uratkiar wenak, turiniak mesetnash tsurinkaruiti, nuyánka Achuarsha inintimrarmiayi mesetka paseyaiti tusar tuu matsamtainkia iniaisaru ainiawai. Nuinkia mesetnumianka ankan wajasaru asar yaitmatik unimiatnash níi irutkamurinin urakiar wenak irutkamuncha núkapen najánkiar wearmiayi. Núnaka arútman inintimtin ainia nuu núkapen yaimkiarmiayi. Tura yamai pujáji júni jíismaujai Achuarsha yamaikia penké nukapen emkaru ainiawai, nekás Achuar iruntramuncha takuiniawai “NAE” nuinkia takakminiawai Achuar uchik níi iruntramurincha umuchiniawai. Achuar iruntramuka mash nekamuiti yajá nunkanmasha nekamuiti, aintsan Achuarka yamaisha níi pujutirinkia túke arantawai, níi umitiricha umiawai, níi najantairincha najaniniawai, turak chichamencha kajinmatsui, nújai achuarka shiram jismau aintsan núkap arantukmauwiti chíkich aents iruntrau ainia nusha.
2014-08-22T13:39:30Z
2014-08-22T13:39:30Z
2014-08-22T13:39:30Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20126
spa
acu
TIB;156
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201462020-08-03T19:05:50Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Arte corporal
Tuntuam Ampush, Kunkumas Luis
Campaña Carrasco, Kléber Gilberto
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Folklore
Identidad cultural
Tradición
Antropología
Nacionalidad Shuar
CantónTiwintza
Provincia de Morona Santiango
Ju takatan najaneakun mashiniu irutkamunam apawachin ujakan tura namkaru ainia nuna,uchi unuimiak pujuinian nuya unuikiatinnasha irutkamu cinco de diciembre ,entsa yaup nrtinium arak matsatkamu tiwintsanam pujusan juna takatan jukiniatjai “Shirink emenkamu shuarnum”yaunchu auya un arukamtai menkaki wea un nekatin.
Nekas nekamtikjiai usumat warinia inakma nuka usumramuka kakarman iniakturmaji aintsank yamai shuarnum nuasha nuya aishmannumsha meteketi nuyasha uuntan usumramurincha iniakmawai nuya ichinkian usurma auncha nunisam mashi aujmateawai.
Aintsank aujmateawai yamaiya juish arukamtai shirink imian ismait,aintsa arukamtai chikitian pujutairi emkemar yujaj, nuna nukap ujatmaji usumat chichamnum. Jui takakeawai amuamunam enentai njukap aujmatkatin wainman,mashi matsatmanum tura unuimiamunam.
2014-08-22T17:55:01Z
2014-08-22T17:55:01Z
2014-08-22T17:55:01Z
2014-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20146
spa
jiv
TIB;174
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201182020-08-03T19:05:51Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Relación de género en la vida de la nacionalidad achuar de la Comunidad Charapacocha
Marian Sumpaish, Shirap Jorge
Tunki Timias, Antun Gustavo
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Problema Social
Comunidad Charapacocha
Provincia de Pastaza
Achaurka tarimiat aintsuitiai america nunakanam matsatui pujuiniawai estsa akamunam wikiachnum yamai pujamunmaka, jui pujuiniawai jimiara yakat juut amaunam pastasnum nuya murunnum, ni pujutirin tuke metkiar wenawai nekas najanatniuana nujai nuya nuya ni nunken ka ni pujutirijink matsatiniawai.
Juut kirak najanamutia penekr nitimrar jisar pujuta unuimiatraru ainia nujai nukape inti sukartinia nujai mash achara pujutiri aintsank apachnaujai. Takat najanamuka eawai tuki aishman nuya nuwajai yapajniararu ainia nuna, tuink nuwasha pachininia achaur pujutnumasha. Nuya aintsank achaurnuwasha yapajniniawai yamaikia kintia yapajniaki weamiunam nisha miakia anakn takusartin ainiawai, tura kichka yanchuikianak metiniawai aishmak nankmaku amati nuwaka nunca jismau, turasha amiti papiniam jisam metek anturnaiyamu aitiniuitiai aishmak nuwa pachinkarat tusar. Wi achaur uchi unuimiatu asan juna takatan najanauwitjia intrusan mash nunkamna nekawarat tusan aishmak nuwa tiur matsamin ainia nisha nekawar najanawarat tuke kintiatin.
2014-08-22T11:53:34Z
2014-08-22T11:53:34Z
2014-08-22T11:53:34Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20118
spa
acu
TIB;152
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201372020-08-03T19:05:51Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Uso de la lengua shuar en el centro Shuar Aapkius, parroquia Arapicos, cantón Palora, provincia de Morona Santiago
Wachapa Wachapa, Pedro Taijin
Cunduri Cunduri, María Rosa
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Enseñanza
Identidad cultural
Lingüistica
Comunidad Aapkius
Provincia de Morona Santiago
Ju takat najanamuka juni tawai shuar chicham takasma irutkamu Aapkius, achitkiamu apach irutkamu Arapicos, irutka uunt Palora, nunca tepakma Muruna Santiak tura unuimiatai Waam ju irukamunam
Shuartikia aents matsatka nupanti uwi achiakuitiji, iniu etserma niniurinia tura chicham puju apach nunka atamunmaya juarkimiunmayaiti, chichamchichamunam isminiaiti, yamaiya juinkia ii chichamenka amuuki weawai; ju ainki weakkui chicham ichipsar isar tura urukakun itiurchatait tura chicham penker chichakmin utuntiamu.
Ju eaktinkia najanamuiti nerenniujai metek, aensarik timiatrusar najantai papi narin etserniujai tura aa wekasar najanmajai; tura amuamunmanka yainmakmaji aents chichamu enkekar tura isar apawach tura nukuach, aensan anaikiamu, tura uchi unuimiainia, unuikiartin tura mashi aents irutkamunmaya aapkiusnumia aensan unuimiatai wamnumia, jujai chichama imiantri nekanamyi tura shuar chicham takamu, ensarik amuakur, ismaji shuar chhuicham ujanaiktinnium imiancha ainiuyi, aensarik aents chichamu enkekmaji shuar chicham itiurak chichanea tusar, tura ichipsar isar chicham chichamu ichurchatri wainniakmayi nekaska apach chicham chichamu shuarnum.
Amuakun itiurchat irunna juna iwiaratsan anentaimmian apujjai. Ju takata wakeramurinkia mashi nekamnia chicham takamu tura irutkamunam shuar chicham penker chichaktin, ituntamu ayamramu tura kakaram wajma apatkar isar nekamniari tura chikich aents irunramu.
2014-08-22T16:34:20Z
2014-08-22T16:34:20Z
2014-08-22T16:34:20Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20137
spa
jiv
TIB;171
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201552020-08-03T19:05:51Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Las bondades del sistema de conocimientos del MOSEIB
Tarimiat aentsu nekamuri ununiamu uchich unuimiatainiam
Jimbicti Nahuecha, Luis Gonzalo
Campaña Carrasco, Kléber Gilberto
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Innovación pedagógica
Conocimiento
Socialización
Comunidad Guadalupe
Cantón Morona
Provincia de Morona Santiago
Takat irutkamunam najanar iniakmamu “Tarimiat aentsu nekamuri ununiamu uchich unuimiatainiam itiur yainmaj” imiankaska aents unuiniatainiam pachiniainiajai uchich unuimiatainiam Ciudad de Macas Tamanum, irutkamu Guadalupe, matsatkamu Sevilla don Bosco uunt matsatkamu Moronanam, juka uchi unuiniamunam iniua nuna imiatrusar unuiniaki jukitin taman enkekman iniakmawai. Aentsan itiura tarimiat aentsu nekamuri uchich unuiniatainiam jintiki winiaj taman nuya tui weaj jujaisha, ii wakeramu jearkatniunt, takat imiatrusar unuiniamunam ejetamun,unuimiarar paan amajman nuya arantukar takakmatain iniakmawai.
Juka imiankaska takat najanamun itiúra tarimiat enentain takakmanea uchich unimiatainiam Ciudad de Macas tamanum
Takat najanamua juka imiatrus iniakmawai itiúra takakmanea uchich unuimiatainiam “Ciuda de Macas” num, iatkiasan itiura uchi unuinianiak unuikiartinia unuiniau, unuikiartin nuya uchi uniau ituir takatan jukiartiniait taman étserui. Aitkiasan itura aminia takat eamka najanamunma nuya wari takatna najankartiniat mash unuiniamunam pachinianiasha ju chicham imiátrus junakit takuria.
2014-08-22T18:58:18Z
2014-08-22T18:58:18Z
2014-08-22T18:58:18Z
2014-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20155
spa
jiv
TIB;177
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201532020-08-03T19:05:52Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Crisis de valores ancestrales
Saant Ankuash, José Felipe
Saant Mashu, Silvia Marlene
Narváez Soto, Oswaldo
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Valores morales
Identidad Cultural
Nacionalidad Shuar
Ju chicham ukuintramuka nuyá iismaka papí aarmanun junia ainiawai: Nankí Jukimiu(Enrique Vacas Galindos), Tarimiat aents kakaram(Aij Juank), shuar iruntra ekent apusamu, tarimiat aents Amirikia yaja nunkanmaya eants Antun Sakut(Antonio Sacoto), papí shuara pujutairi urukuit , “A”, “B” Y “C”, chikich papí ainianmusha nuyá yaunchushu shuarka ni kakarkari ijiakmasmiayi ni pujutairin, ni ankanniurin tui pujá nuna surimniuyayi nuyá shuar chimpramprin anintrustin, aents iruntra niniurin akasmatin nuyá ankan pujus niniurin entikma.
Ju takak najanamu menaintiunam nakarmaiti ju ainiawai. Akankamu emka: emkaka yama kaunkarmia yajá nunkanmaya pujú aents pujuarmia nu nuyá shuara iruntramu pujusmari nankámasma nu papiniu aarma nuyá tarimiat esantsu kakarmari meseki wea. Jimiar: Akankamu patatka : chicham tuiniamu tarimiat aentsu kakarmari mesea nu tui jeakminiait kashinia nuiya?, nunisan taimiat aentsu kakarmari emkí weawai. Akankamu Menain: tarimiat aentsun kakarmari mesea nu itiurkamniat tama chicham aarma iwiaramniaiti tusar.
2014-08-22T18:41:23Z
2014-08-22T18:41:23Z
2014-08-22T18:41:23Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20153
spa
TIB;176
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201142020-08-03T19:05:52Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
El maltrato físico y psicológico y su influencia en el nivel académico de los niños as achuar en la Comunidad Wampuik
Shimpiu Chuim, Mashinkiash Felipe
Shiguango Yumbo, Claudio Patricio
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Comunidad Wampuik
Cantón Taisha
Provincia Morona Santiago
Problema Social
Violencia doméstica
Rendimiento escolar
Nekas ju takat najanmaunma penker shiram wakerukan ju takat najananjai, penker nekatasar warin pasek nuimiatnumsha uchinmasha nankama nu nekami tiri najanmauwitia, aintsan wari pasenaka apacisha waininia nuimiatnumsha, pujamunmasha nuna penker shiram nekatasan ju takatnaka najanjai, aintsan uchi ainiau nisha nukayasha pujuinia nekatinia nuya aintsan, nekatiniam nuna mash nuikiarniun nintrusan nekami tinia wi wakerukmaujai ju takatnaka achikiuitjiai wikia , nuya uchi nuimin ainiausha nisha warinsha kakat juamunmaka shiram, penker pachinkarat tu nintimsan junaka takatnaka najanatasan wikia juntan wekatusan nintrusan najanjai, aintsan nukiartin ainiaksha nekas niniu kirak umiktin ainiana nujai nisha penker takakmasarat tusan wakerau asan junaka najanjai, nuikiartin akusha penker takat juamu achamti nuna jisan ainkia atsuti tinia najanjai.
Amuamuna, ju takat najanmauka, nintimsamuitiai, nekaska nuikiartin ainiausha nisha penker nuiniakmau arat tuminiak uchinmasha shiram nisha takamasarat tinia nuna wikia wakerakun ju kiraknaka najanan ukuajai, apar, nukur, aintsan nuikiartin akusha nuna penker uchisha jintinchamu amati nuna nintimsan najanjai wikia ju takatnaka
Aintsan nuikiartin, ainiaksha nekash ninia pujutiri penker ainia, aintsan ninia jintitiri nuna nekatasan nintrusan wikia najanjai, nekas, jintinia, turutskesha jintiniatsuash nuna penker nuimiatrami tinia mash nintrusan jananjai, nuikiartin akusha penkersha uchin jintintia, turutskesha kajerawash nuna nekatasan najanan ukuajai, aintsan nu nukap nakamamtisha tuke menkatana aisha menkakmi tinia takatnaka nuikiartin, aintsan apach, nukuach, uchi ainiamtisha nekas nintrusan ainkia atsuti antsu penker shiram takamasarmi, uchi ainiau penker nuiniakar shiram pujusartai tinia wikia nunam wakerakun ju takatnaka najanan ukuajai irutkamunam aintsan nuikiartin takakminiana nunisha nunisnak uchin penker jintiawarat tinia wakerau asan.
2014-08-22T11:32:14Z
2014-08-22T11:32:14Z
2014-08-22T11:32:14Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20114
spa
acu
TIB;151
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201282020-08-03T19:05:53Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
El espíritu de la cascada y su regeneración de la vida achuar en la Comunidad Wampuik
Antuash Senkuan, Shakai Wilson
Marian Sumpaish, Antun Francisco
Shiki Yankur, Leopoldo Siro
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Conocimiento
Cultura
Nacionalidad Wampuik
Provincia de Morona Santiago
Ju inintrusar takat najanmauka: “Tuna kakarmari” nuyá Achuarti iwiakmau irutkamu wampuikiunam, ipiampamuitiai tura kirak usurmaujai shiram isha najankir wetin tunan kakarmari nekátasar tamau inintiyaitiai, aintsank nekátasar wakerakrisha kirak usumaunumia jiisar unuimiatkir wetin tusar, nakak chichamjainkikia iniankatnaitsuk. Nunisrik iniu turutiri shirmaria nu émkit nuyá kakárman takusat tusar. Ju takat inintrusar najanmaunum irutkamu Achuarnum yachintiuk arak “tuna kakármari” achiktasar weakur umuti nekanawitiai nuka ju áiniawai: Maikiua, natem, Wayus nuyá tsaank. Nekasar jiismaka uchi aishmank, nua nuyá nukuach áiniana auka tuna kakarmari achiktasar tuna karamatniunam nakak pachinchau áiniawai, au takatka nukap tee Kakaram asamtai. Mash Achuarti inintimsar jiismaka iwiaku pujustinnum tuna kakármari achiktinka enketkawai Kakaram, nekati, paantri nuyá Arutma kakarmari, aintsank warikish ii pujamurin najanatniun nekaska: Mesetnum, nukap kintia pujustin, nuwa apatkatniunam, nukap uchi pampartinnum, unuimiatnum nuyá kich ainia ai. Turau asamtai Achuar irutkamunmanka tuke najankir nuyá paant amajkur mashnau inintimtukir weamu ati tamau wakeraji
2014-08-22T14:01:59Z
2014-08-22T14:01:59Z
2014-08-22T14:01:59Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20128
spa
acu
TIB;157
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201322020-08-03T19:05:53Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Utilización del lenguaje no verbal en el proceso de interaprendizaje en el centro educativo 5 de agosto de la Comunidad Achuar de Shuinmamus
Mayak Timias, Luciana Mainia
Chumpi Mukuink, Inchis Gloria
Tunki Timias, Antun Gustavo
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Nacionalidad Shuinmamus
Parroquia Huasaca
Provincia de Pastaza
Aprendizaje
Enseñanza
Comunicación
Cultura
Tradición
Ju takat paan apapekar yamaram najanatasar jutikiaji penker kirak ukukmi tusar chicham chichatsuk muchitkar, nuya iniakmasar warinsha mash chichajinia nuwaiti anturnainiaji paant warik titiasar wakerajiña uchi ukunam wininiana nusha nekawarat tusar najanji ju takatka ju takatan jisar uchi ukunam wininiana nusha chichaniak juwaiti tiarat tusar nisha paan awajkiar wearat tusar, junisar chichakarmi tiarat nuya nekakiar iniun kajinmatsuk unuimikiar wenak jusha awapi tiarat chicham chichaktincha,tiar nukap jintinkiar wearmi ukunmasha unuimiatnumsha paan jintinkiar kiraknasha najankiar wearmi tusar ju papi najanji penker ukukmi tusar.Ju chicham chichati nukap ainiawai, nuya anturnaiti penke pantaiti.
Nekaska ju nekatinkia nukap ainiawai chicham chichajinia aintsanketai ju chichamsha Nekaska ju ainiawai nakumkar tamau, ipiamat, pasunmamu, nuya chinki pasuntrau karanmaksha pase kanamu, upikmakirweamu ukunam winiak jintia nekat tusar, nukumamu, suertamu arum warinsha yuatatkurin, yajasmau aimiana jempe tsej tsej tana nuka warinsha nankamastatmati etserui, au ainiawai nukap chichati ujaniktin tursha unuimiatratniutji unuimiatnum mash junaka unuimiatnumsha mash paan jintiatniuti ju chichatinkia mash warinmaksha yainmaji nukap.
Ju takatka najanjinia juka nukape yaimkatatui mash unuimiatnum uchi unuimiakiar wininiana ukunam juna jisar ni unuimiatrartiniuti nuya emtikiar weartiniuti juna apatkar jisar manitkiar wenak nukap nekakiar kiranash najankiar wenak nui paan iniuncha awajaki wetatui ukunam inia uchiri wininiana ausha Turau asamti ju kirakana janar ukuaji ukunam uchi unuimiakiar wininiana au ju kirakan achikiar nukap unimiatrarat nuya emtukiarat irutkamujai chichasar najankiar wearat tusar ju kirakan penker paan najanar ukuaji, nukap penkeri menkaiki weamti ju kirak ju inintimsamu awai iniu penkeri menkaken tusar najanauwitji.najanauwitjai mash unuimiatnumsha ju kirakanak kamarat tusar nukap nunia iniakmasar chichakiar wearat tusar aitkaji penker jismajai.
2014-08-22T16:01:56Z
2014-08-22T16:01:56Z
2014-08-22T16:01:56Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20132
spa
acu
TIB;159
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201402020-08-03T19:05:53Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
El matrimonio: poligamia de la nacionalidad Achuar en la Comunidad Tarimiat de la parroquia Huasaga, cantón Taisha, provincia de Morona Santiago
Sumpinanch Sanchik, Jeencham Ramón
Tsukanká Chinkiás, Chumpí Aníbal
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Poligamia
Matrimonio
Cultura
Tradición
Cantón Taisha
Provincia de Morona Santiago
Ju takat najanamuka jintiawai nuwa apatkatin chichaman Achuarnaun irutkamu Tarimtanam, uchich yakat. Nuwa apatkatin tamauka mash nunkanam aints ainia auna turutiri ankan tarimiat aints ainia au yanchuik turuti ainia nuwaitiai tura nunau mash jisar Achuarnau najanamuiti ju takatka.
Achuarka puju ainiawai ninia umitiri aintsan irutkamunam nunia ninia jeen pujamunam tura mash ninia pujutiri nekamu awai wayus umurtin nuna ninkia ajapen nantakiar wayusa umin ainiawai wakenam pase takakmauwa nuna imiuktai tusar nuna turuawar kakaram jau armiayi.
Nuwa apatkatin Achuarnau tamauka tiniu armiayi ninia kaijiain apatkatin emka nuwatkamuria nunaun tura aishman turuataska penker jiu armiayi shiram jismau nuya kakaram mesetnum yainkamin, eamin, entsa nijiakmin nuna timianu wainiak nuwanka apatin armiayi. Tura yamaikia apatkatniuka tee nukapka atsawai, yusa inintimtin ainia au Achuarnum tar chichainiak nuwa apatkatniuka tunauwitia tusar jintintiam yamaikia nukapka apatmauka atsawai.
Yamai mash nuwa apatkatniunam nuwari aintsan aishrijiai jisartin ainiawai ninia uchirin, turasha nuwa apatmaunmaka yamaikia nukape uchi wininiawai turak yamaiyajai apatkam umiti uchiniu nuya ayamprumaktin ainia aujai apatkamka penke jeatsui yurumkanam, unuimiat chichamnum, tsuwak chichamnum nuya tuke inia iwiarmarar pujustinum penke jeantsui.
2014-08-22T16:59:40Z
2014-08-22T16:59:40Z
2014-08-22T16:59:40Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20140
spa
jiv
TIB;172
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201212020-08-03T19:05:54Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Conocimiento y fortalecimiento de las funciones y responsabilidades de las madres y padres achuar en la formación de las hijas e hijos de la Comunidad de Pumpuentsa
Tanchim Tuutrik, Juse
Pitiur Esamat, Kitiar
Shiguango Yumbo, Claudio Patricio
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Educación familiar
Crianza del niño
Comunidad de Pumpuentsa
Provincia de Morona Santiago
Ju takat najanmaunam, chicham jusamuiti kirak unuimiatiniu najanamunam (LOEI y CODIGO DE NIÑEZ Y ADOLESCENCIA), apaach nuya nukuach wiakách umiktintrin nuya timiatrusar ejeratniuri, nuya Achuarnauka unuikiartin, nekamin nuya juntach timiatrusar nekaiyana nu enkekar nuya inintrusar najanamuiti.
Mash enkekar nuya inintrusar jismaunam nekauwitji, apawach nuya nukuach ni umiktintrin nuya timiatrusar ejeratniurin mash takatnum ainiana: ii weaunam, irutkamunam, arakmatnum, eamtanam, entsa nijiaknum nuya Achuara takatri najantainiam ainia nuna untsuri apaach nuya nukuawach irutkamu pumpuntsanmaya amiyawai nuya uchirin iniankatkiar wenawai umiti nuya timiatrusar ejeratin ainia nu mash Achuarnum pant wajasat tusar.
Nú nekamujai ii JUNT UNUIMIATI KUINNUM unuimiauti ininti najanauwitji nekaska junau; nekar nuya tsakatmartin apachin nuya nukuachi, umiktintri nuya timiatrusar ejeratniuri uchiri nuya nawantri tsakatmartinnum irutkamu pumpuntsanmaya, apawach, nukuach, uchi unuimin, unuikiartin nuya unuimiatiniam junta ainias pujuinia nuna nekaska uchiwach yakat pumpuntsanam achitkiniana nunaun. Unuikiartin penker nekawar nuyanka uchi Achuarti nunken matsatiniana nuna jintintiawarat tusar.
Ju takat najanamuka yachintiuk akankamun takakui: Akankamu kichik: Wiakach apaach nuya nukuach umiktintrin nuya timiatrusar ejeratniuri : Akankamu jimiar: Achuar apaach nuya nukuach umiktintrin nuya timiatrusar ejeratin irutkamu pumpuntsanu, uchiri nuya nawantri tsakatmartinniau: Akankamu kampatam: Ininti najanamu “nekar nuya tsakatmartin apachin nuya nukuachi, umiktintri nuya timiatrusar ejeratniuri uchiri nuya nawantri tsakatmartinnum irutkamu pumpuntsanmaya”; Akankamu yachintiuk: Jisar nuya etsertamu aints inintrusmau.
2014-08-22T12:36:07Z
2014-08-22T12:36:07Z
2014-08-22T12:36:07Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20121
spa
acu
TIB;154
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca
oai:dspace.ucuenca.edu.ec:123456789/201422020-08-03T19:05:54Zcom_123456789_242com_123456789_236com_123456789_33356col_123456789_245
Elaboración de materiales didácticos para la enseñanza de las consonantes en shuar a los estudiantes de segundo año de educación básica
Saant Ankuash, María Auxilio
Cunduri Cunduri, María Rosa
Educación Bilingüe
Interculturalidad
Aprendizaje
Infancia
Comunidad Shuar
Parroquia Sevilla Don Bosco
Cantón Morona
Provincia Morona Santiago
Ju takatan najànatsanka ,nekas wi unuikiartin asan,wi unuikiartamurui,itiur ii shuarti pujutairi itiur paant ajaki wea nuna isan ,jui wi takakmamunam,shuar chicham jintiatin ,penkè atsa asamtai,aitkiasank ,ii chichame kajinmatnaki wea asamtai, tarimiat unuimiatainiam menkaki weaku, juu takatan najanan yaimkiatsan junaka najanamjai,juu takat, chicham jintiasa unuimiatrar najànamunmaka juu ainiawai penker aarar, chichasa unuimiartinium,aitkiasan, iniakmasa najamujai atukma ainiawai.
Ju aujmajai,chicham aarmajai ,aitkiasan itiur jintiatniut chichachujai 13 menaint ainiawai shuar chichamnunmka,juni chichastiniaiti ii pujamunam,aitkiasan unuiniamunmasha,aitkiasan tarimiat unuimiatainmash.Juu jintiatniunam shuar chicham unuiniarar nekapmamma nmanka ,unuimiatainmank najanamjai,uchijai,unuikiartinjai,apawachijai matsatkamu Morona, parroquia Sevilla don Bosco ,shuar irutkamunam San Luis - Inimkis, unuimiatai”Vicente Anda Aguirre” ,shuar chichaman unuimiaru ,jintianiunam atsa asamtaimtai ,iniu imiancha ajawai,nekaska ii chichamen,junin asamtai,imiatrusa nekaniuiti ii chichame unuimiatainiam paat ajasat tusar ,juu imiatrusa unuimiatraniuitji iniu ,juni jutikiashku ii chcihcame ,pujutairi kajinmatji,junin asamatai takatan najanamjai juna : nekatai imiantri aarmanum nuya chichaktinium,imiancha asamtai juu irutkamunam , junash tajai juinkia shuar chichaman unuimiatainianka atsawai ,juniak iiniu paat ajatai menkaki weawai,nusha aya juincha chikichjaisha irunui nekas imiatrusa tichamniati, apawachikia chichainiak iniuka mash nekaji tuiniawai ,nuka nekaschaiti ,juni tuina asa uchirincha jintiniainiatsui nii pujutain.
Uchi unuiniatrasarkia unuimiatainmanka unuiniarchamniaiti, tuma asa ii uchirinkia ii jeen unuiniartiniaiti nii pujutairin neka ati tusar.yamainia juinkia umitiai papin aar, ma aa asamtai iiniuka mash neka atiniatji, juu nekachkurkia antra pujutaji.
Juu takajiankia, nekas irutkamunam mash iruntrar najanatniuiti, juu takat juartsuk aetake iruntrar apawachijiai mash aujmatsan, jintian najantan juarkimjai.
2014-08-22T17:10:22Z
2014-08-22T17:10:22Z
2014-08-22T17:10:22Z
2013-11-11
bachelorThesis
http://dspace.ucuenca.edu.ec/handle/123456789/20142
spa
jiv
TIB;173
http://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ec/
openAccess
Universidad de Cuenca